در روزگاری که میدان نبرد از خاکریزهای فیزیکی به عرصه دیجیتال منتقل شده است، گزارش تازهای از سه نهاد معتبر—Citizen Lab وابسته به دانشگاه تورنتو و دو رسانه اسرائیلی هاآرتص و TheMarker—نشان میدهد که جنگ سایبری و عملیات نفوذ اطلاعاتی میان ایران و اسرائیل وارد مرحلهای تازه و پیچیده شده است. طبق این تحقیق، یک شبکه سازمانیافته از حسابهای جعلی در رسانههای اجتماعی با زبان فارسی، به تولید و انتشار ویدئوهای جعلی (دیپفیک)، روایتهای ساختگی و محتوای هوش مصنوعی پرداخته و این فعالیتها با حملات نظامی اسرائیل، از جمله بمباران زندان اوین تهران در ژوئن ۲۰۲۵، همزمانی معناداری داشته است.
این یافتهها پرده از عملیات روانی و رسانهای میکشد که نه تنها در پی تضعیف حکومت ایران بوده، بلکه بهطور موازی پیامهایی در حمایت از رضا پهلوی، ولیعهد پیشین ایران و چهره مورد حمایت بخشی از جریانهای سیاسی اسرائیل، منتشر کرده است.
زمینه: سفر رضا پهلوی به اسرائیل و پیوندهای سیاسی
در اوایل سال ۲۰۲۳ رضا پهلوی، فرزند آخرین شاه ایران، نخستین سفر رسمی خود را به اسرائیل انجام داد. میزبان او در آن زمان گیلا گملیئل، وزیر اطلاعات وقت (و وزیر علوم کنونی) بود. رسانههای اسرائیلی این سفر را نشانهای از "نبود دشمنی میان ملتهای ایران و اسرائیل" معرفی کردند. با این حال، منتقدان تأکید داشتند که پهلوی همچنان بار سیاسی دوران پدرش را بر دوش میکشد: دورانی که با حمایت آمریکا و اسرائیل همراه بود اما فساد، سرکوب سیاسی و شکنجه مخالفان نیز از ویژگیهای آن به شمار میرفت.
پهلوی در سخنرانیهای خود بارها از الگوهای مقاومت مدنی در لهستان و آفریقای جنوبی یاد کرده و گفته است هیچ جنبشی بدون حمایت بینالمللی به موفقیت نمیرسد. دیدار او با مقامهای اسرائیلی نیز در همین چارچوب توجیه شد. با این حال تحلیلگران اسرائیلی مانند راز زیمت از مؤسسه مطالعات امنیت ملی هشدار دادهاند که پیوند آشکار اسرائیل با پهلوی میتواند روایت جمهوری اسلامی مبنی بر تلاش برای بازگرداندن ایران به نظام سلطنتی را تقویت کند.
آغاز عملیات آنلاین
به گفته پنج منبع آگاه که با TheMarker و هاآرتص گفتگو کردهاند، پس از سفر پهلوی و همچنین با آغاز جنگ غزه، یک عملیات آنلاین سازمانیافته به زبان فارسی شکل گرفت. در این پروژه، افرادی با تسلط کامل به زبان فارسی به کار گرفته شدند و از ابزارهای هوش مصنوعی برای تولید پیامها و محتوای تصویری استفاده شد.
این حسابها در شبکههایی مانند ایکس (توییتر سابق) و اینستاگرام فعال بودند و بخشی از مأموریت آنها تبلیغ برای رضا پهلوی و برجستهسازی روابط او با گملیئل، وزیر اسرائیلی، عنوان شده است. حتی تلاشهایی برای تقویت پیامهای سیاسی گملیئل در فضای مجازی به چشم میخورد.
ویدئوهای جعلی و حمله به زندان اوین
گزارش Citizen Lab با عنوان «Prison Break» نشان میدهد که در روز ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵ و درست همزمان با حمله اسرائیل به زندان اوین، شبکهای از حسابهای جعلی فارسیزبان شروع به انتشار پیامهایی درباره "انفجار در اطراف زندان" کردند—حتی پیش از آنکه رسانههای ایرانی خبر را منتشر کنند.
چند دقیقه بعد ویدئویی دروغین از انفجار در زندان منتشر شد که بعداً مشخص گردید با هوش مصنوعی ساخته شده است. این ویدئو بهسرعت در رسانههای بینالمللی بازنشر شد، پیش از آنکه اصالت آن زیر سؤال برود. همزمان حسابها مردم را به تجمع در اطراف زندان و "آزادسازی زندانیان" تشویق میکردند.
به گفته Citizen Lab، سرعت و دقت هماهنگی این شبکه به گونهای بود که بدون اطلاع قبلی از برنامههای نظامی اسرائیل امکانپذیر نبود. به همین دلیل محققان با اطمینان بالا نتیجه گرفتند که این عملیات یا مستقیماً از سوی دولت اسرائیل هدایت شده یا پیمانکارانی به نیابت از آن عمل کردهاند.
ترکیب محتوای واقعی و جعلی
شبکه مذکور صرفاً به ویدئوهای جعلی بسنده نکرد. در کنار محتوای ساختگی، پیامهایی نیز منتشر شد که بر بستر واقعی اعتراضهای ایران شکل گرفته بودند؛ از بحران آب گرفته تا فساد اداری و مشکلات معیشتی. برخی حسابها حتی با هویتهای جعلی زنان ایرانی صفحههایی در اینستاگرام و تلگرام ایجاد کردند و از زنان واقعی دعوت کردند داستانهای شخصی خود را "در فضای امن" به اشتراک بگذارند.
این روش که ترکیبی از واقعیتهای ملموس و محتوای جعلی است، یکی از رایجترین تکنیکهای عملیات روانی در جنگ اطلاعاتی محسوب میشود و کارایی بیشتری در جذب اعتماد مخاطبان دارد.
تبلیغات برای رضا پهلوی
بخش مهمی از این شبکه به ترویج پیامهای رضا پهلوی و روایتهای سلطنتطلبانه اختصاص یافته است. محققان صدها حساب جعلی شناسایی کردند که پیامهای او را بازنشر کرده و از هشتگهایی مانند #KingRezaPahlavi استفاده کردهاند. در کنار این پیامها، پستهای گملیئل نیز تقویت میشد تا پیوند سیاسی دو طرف پررنگتر شود.
یکی از ویدئوهای شاخص این شبکه کلیپی بود با عنوان «سال آینده در تهران آزاد»، که بهصورت هوش مصنوعی ساخته شده بود و در آن نتانیاهو، همسرش، گملیئل و رضا پهلوی همراه با هم در خیابانهای تهران قدم میزدند. این ویدئو بهشدت بازنشر شد و توجه زیادی جلب کرد، در حالیکه محتوای آن کاملاً ساختگی بود.
عملیات موازی و شبکههای متنوع
بهجز این شبکه که تمرکز ویژه بر پهلوی داشت، Citizen Lab یک شبکه دیگر از بیش از ۵۰ حساب جعلی شناسایی کرد که بهطور مستقیم پیامهای طرفدار اسرائیل و ضدحکومت ایران را منتشر میکردند. بسیاری از این حسابها در سال ۲۰۲۳ ساخته شده بودند اما فعالیتی نداشتند تا اینکه در اوایل ۲۰۲۵ بهطور همزمان فعال شدند.
این حسابها علاوه بر ایکس، با کانالهای تلگرامی متصل بودند که موضوعاتی چون بحران آب، فساد و مدیریت ناکارآمد را دستمایه تشویق به اعتراض قرار میدادند.
واکنش و تحلیلها
کارشناسان هشدار دادهاند که استفاده از چنین عملیاتهایی توسط یک دموکراسی مانند اسرائیل میتواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد. آلبرتو فیتارلی، پژوهشگر ارشد Citizen Lab، گفته است: «در حالیکه حکومتهای اقتدارگرا معمولاً از چنین ابزارهایی استفاده میکنند، دولتهای دموکراتیک باید از بهکارگیری این روشها پرهیز کنند.»
راز زیمت، تحلیلگر اسرائیلی، نیز معتقد است که اتکای اسرائیل به رضا پهلوی و برجستهسازی او میتواند به نفع روایت رهبران جمهوری اسلامی تمام شود و این تصور را تقویت کند که غرب و اسرائیل قصد بازگرداندن سلطنت به ایران را دارند.
و در پایان اینکه:
تحقیقات مشترک Citizen Lab و رسانههای اسرائیلی تصویری چندلایه از جنگ اطلاعاتی میان ایران و اسرائیل ارائه میدهد: از یکسو، استفاده از ویدئوهای جعلی و حسابهای سازمانیافته برای تضعیف حکومت ایران و تشویق به اعتراض؛ و از سوی دیگر، بهرهگیری از این فضا برای تقویت چهرههایی مانند رضا پهلوی که اسرائیل آنها را گزینهای برای آینده ایران میبیند.
این گزارش نشان میدهد که مرز میان جنگ نظامی و جنگ روانی هر روز کمرنگتر میشود و میدان اصلی تقابل، دیگر تنها خاک و آسمان نیست، بلکه ذهن و احساسات مردم در شبکههای اجتماعی است.
ارسال نظرات