آیا برنج خوردن هم برای ایرانیان لاکچری می‌شود؟

کامران ملک‌پور، روزنامه‌نگار از ونکوور

«هند صادرات برنج را تا اطلاع ثانوی متوقف کرد.» این جمله و تیترهای مشابه آن را چند روزی‌ست که فعالان صنایع غذایی و رسانه‌های اقتصادی مطرح جهان می‌کنند.

بی‌مقدمه باید اذعان کرد که تصمیم دولت هند گریبان اقتصاد لنگان ایران را هم به شدت خواهد گرفت. موضوعی که تا الان توجه مردم و رسانه‌های داخلی را آنطور که باید و شاید به خود جلب نکرده است.

قرائن نشان می‌دهد دولت هند بر تصمیم خود مصر است و دلیل آن را هم نگرانی از تأمین نیازهای غذایی بیش از یک میلیارد نفر شهروندش اعلام می‌کند.

تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و خشکسالی هرچند تا پیش از این برای بسیاری بیشتر به شعارهای توخالی می‌ماند، حالا به حقیقتی بدل شده که جوامع انسانی را تحت‌الشعاع و در معرض انواع اقسام مخاطرات قرار داده و این تازه آغاز راه است.

فصل برداشت برنج در هند کم‌و‌بیش همزمان با شالیزارهای شمال ایران هرساله حوالی شهریورماه است. از آنجایی که در چند هفته باقیمانده به فصل برداشت میزان بارندگی در هند اندک بوده پیش‌بینی می‌شود تولید امسال این محصول استراتژیک غذایی در هندوستان بین ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش پیدا کند.

در این بین شعله‌ور بودن جنگ روسیه و اوکراین هم صادرات غلات از مسیر دریای سیاه را با ابهام مواجه کرده است.

با همه این اوصاف دولت هندوستان صادرات همه برنج‌ها بجز باسماتی را متوقف کرد تا عرضه آن در بازار جهانی در ماه‌های آتی در حدود یک پنجم کاهش پیدا کند.

بحران برنج در راه ایران

سال گذشته نزدیک به یک میلیون و هفتصد هزار تن برنج به ایران وارد شد. نیمی از این حجم عظیم واردات، به ارزش اندکی بیش از یک میلیارد دلار، از هندوستان وارد شده.

میزان تولید برنج داخلی هرچند توسط وزارت جهاد کشاورزی بیش از دو میلیون تن اعلام می‌شود اما قریب‌به‌اتفاق فعالان بخش خصوصی معتقدند عدد واقعی در حدود یک میلیون‌وپانصد هزار تن است. چندی قبل خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا در گفت‌وگو با مرتضی شاه‌حسینی کارشناس بازار برنج از وی نقل کرد که در بهترین حالت تولید برنج کمتر از یک میلیون و هفتصد هزار تن خواهد بود.

به عبارت ساده‌تر و به صورت تقریب نیمی از مصرف برنج کشور از تولید داخلی و نیمی توسط واردات تأمین می‌شود.

با این آمار و ارقام در نگاه اول متوقف شدن واردات برنج هندی به ایران، کسری نزدیک به یک چهارم حجم مصرف کشور ایجاد خواهد کرد.

در عمل اما این چنین نخواهد بود.

ممنوعیت هندیان ظرف چند روز گذشته تلاطم عجیبی در سطح جهانی بوجود آورده و یک بازار تقاضای کاذب شکل گرفته است.

این کاهش عرضه به‌همراه تقاضای کاذب ثانوی، آن نیمه دوم از واردات برنج توسط ایران که تا الان از پاکستان و تایلند انجام می‌شده را هم از دو جنبه افزایش قیمت و صف تقاضا برای خرید تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. بیراه نیست پیش‌بینی کنیم که امسال حجم واردات برنج از این کشورها هم کاهش پیدا خواهد کرد. یعنی با توجه به تقاضای زیاد و افزایش قیمت امکان موفقیت تجار و واسطه‌های ایرانی برای واردات حجمی مشابه سال گذشته بعید است.

در روزهای گذشته هجوم خریداران به بازار‌ها محدود به کشتی‌ها و محموله‌های بزرگ نبود و حتی در برخی از شهرهای آمریکا مردم در فروشگاه‌ها برای خرید برنج صف کشیدند و پس‌لرزه‌های آن در حال سرایت به بقیه کشورهاست.

بر اساس آنچه گفته شد و بر مبنای اطلاعات و آمار موجود دور از ذهن نیست که کمبود و حتی بحران برنج طی ماه‌های آتی در ایران رخ دهد.

یک منتقد سیاست‌های حکومت ایران به طنز می‌گوید: مقامات دولتی جمهوری اسلامی  برای این هم حتما یک چاره دارند و آن این خواهد بود که به مردم توصیه کنند «ایرانی برنج نخور، نان بخور».