تهویه طبیعی با «دودکشهای خورشیدی» که هزاران سال پیش توسط ایرانیان باستان و همچنین رومیها برای خنکسازی و تهویه ساختمانها به کار میرفت، اکنون به قلب معماری مدرن در کانادا بازگشته است. تازهترین نمونه آن، ساختمان جدید و نوآورانهٔ لیمبرلاست پلیس در کالج جورج براون تورنتو است؛ بنایی ۱۰ طبقه با سازهٔ چوبی که با هدف دستیابی به استانداردهای «صفر کربن» طراحی و اجرا شده است.
اگرچه نگاهها ابتدا به سمت استفاده از چوب انبوه و پنلهای خورشیدی در پشتبام این ساختمان جلب میشود، اما شاید مهمترین وجه پایداری آن، سیستم تهویهای باشد که به جای مصرف عظیم برق، از نیروی طبیعت بهره میبرد. این سیستم همان «دودکش خورشیدی» است که ریشه در تکنولوژی ایرانی دارد.
در گذشته، معماران ایرانی با ساخت بادگیرها و کانالهای هوایی، هوای خنک را به داخل خانهها هدایت میکردند. همان ایده امروز با ظاهر مدرن و علمیتر در قالب دودکشهای شیشهای بزرگ در دو سوی شرقی و غربی لیمبرلاست پلیس به کار گرفته شده است. پشت این جدارههای شیشهای، پرههای سیاهرنگ موسوم به «قفسههای حرارتی» قرار دارند که انرژی خورشید را جذب کرده و باعث گرم شدن محفظه داخلی میشوند.
نمایی از بادگیرها (تهویه های سنتی) در یزد امروز
زمانی که دریچههای بالای دودکش باز میشوند، هوای گرم به سمت بالا حرکت کرده و از ساختمان خارج میشود. این فرآیند بهطور طبیعی، هوای تازه را از بیرون و از طریق پنجرهها و دریچههای پایین به داخل میکشد و نوعی «خنکسازی طبیعی» ایجاد میکند. در زمستان، این محفظه بسته میشود و همان حرارت خورشید به عنوان «پتو حرارتی» برای دیوارهای ساختمان عمل کرده و مصرف انرژی گرمایشی را کاهش میدهد.
به گفته فیل سیلوراستین، معمار پروژه، این سیستم امکان میدهد که ساختمان برای نیمی از سال بدون نیاز به تهویه مکانیکی و کولرهای پرمصرف فعالیت کند. او میافزاید: «هوای خنک درست مانند یک پتو خنککننده از بیرون وارد ساختمان میشود و هوای داخلی را تازه میکند.»
این فناوری علاوه بر کاهش هزینههای انرژی، یک مزیت مهم دیگر هم دارد: حتی در زمان قطعی برق نیز به کار خود ادامه میدهد.
نکته جالب این است که دانشجویان رشتههای معماری و مهندسی در کالج جورج براون وظیفه دارند با باز و بسته کردن پنجرهها و دریچهها، به کارکرد درست سیستم کمک کنند. به گفته نریس رائو، مدیر طراحی و ساخت کالج، این بنا به عنوان «آزمایشگاه زنده» طراحی شده است تا دانشجویان تنها در ساختمان درس نخوانند بلکه از خود ساختمان نیز بیاموزند.
کارشناسان انرژی مانند لیام اوبراین از دانشگاه کارلتون نیز تأکید دارند که چنین فناوریهایی میتوانند در شرایطی که ساختمانهای اداری و آموزشی حتی در دماهای پایین به خنکسازی نیاز دارند، بسیار کارآمد باشند. به گفته او: «هیچ منطقی ندارد در فصل بهار و پاییز از سیستمهای پرمصرف تهویه استفاده کنیم، وقتی کافی است جریان هوای تازه بیرون را افزایش دهیم.»
اکنون تورنتو با بهرهگیری از یک فناوری الهامگرفته از ایران باستان، نشان میدهد که بازگشت به روشهای سنتی میتواند پاسخگوی نیازهای پیچیدهٔ معماری مدرن و ساختمانسازی پایدار در کانادا باشد.
ارسال نظرات